کاهش فشار روانی در داوران متون علمی- تخصصی در پرتو توانمندی های هوش مصنوعی (AI)

بر همگان بس آشکار و مبرهن است که داوری متون علمی- تخصصی از پیچیدگی ها و مشقات ویژه ای برخوردار است که می تواند در شرایطی داور را در تحقق این امر دچار اشکال ساخته و در درازمدت بر او فشار روانی وارد نماید. این نکته به ویژه در عصر کنونی که تعداد کتاب ها و مجله های علمی-تخصصی به طرز فزاینده ای روبه رشد بوده و از سوی دیگر ناکافی بودن تعداد داورانی که از توانایی داوری در سطح مکفی برخوردارند، جلوه خاصی می یابد. لیک چاره چیست؟! چاره آن جایی است که شرایطی مهیا گردد که داور را صرفا مکلف به صرف زمان و انرژی برای موارد خاص در یک متن ساخته و بقیه امور را که ماشین می تواند در طول زمان به آسانی از پس انجام آن برآید به ماشین بسپارد. در این جا است که هوش مصنوعی به طرز بارزی وارد صحنه می شود.تجربه ها نشان می دهند که سه عامل کانونی در برازندگی یک متن علمی- تخصصی نقش ورزی می کنند. عامل اول شکل، قالب یا فرم است که پیام آن تبعیت متن از مجموعه ای از پروتکل ها یا پذیره های ساختاری برای مقبولیت آن است. مثلا نمی توان انتظار داشت که بخش های مختلف یک متن در سطوح مختلف از لحاظ حجم مطالب قید شده نامتوازن بوده و یا این که یک متن بنا به رسالتی که به آن متعهد است، بخش هایی را در خود لحاظ ننماید. عامل دوم اشاره داشتن به موارد مهمی است که می باید به طرز جدی در یک متن لحاظ گردد. به طورمثال، زمانی که یک مولف روش نوینی را برای حل یک معضل علمی-تخصصی ارائه می دهد، منطقا می باید انگیزه اختیار کردن آن روش و این که به چه دلیل یا دلایلی روش مذکور می تواند حلال آن معضل خاص باشد را به طور عیان و شفاف بیان کند، هرچند هم که آن روش توانسته باشد برطبق مشاهدات، آزمایش ها و یا شبیه سازی ها به طرز موفقی عمل نماید. و لکن، عامل سوم مستدل سازی است که نقش آن دفاع از موارد مورد ادعای مولف است. به طور مثال، زمانی که مولف فرمول یا ضابطه ای را به عنوان ابزار حل مساله مورد نظر مطرح می کند ( خواه ساخته و پرداخته خود او و یا این که اساسا، آن ضابطه و یا فرمول از پیش طرح شده باشد)، مکلف است که دلایل و براهین کافی برای صحت/ برازندگی آن ضابطه یا فرمول را به معرض نمایش بگذارد.آنچه به نظر می رسد، طبق گفته های فوق، در اولویت کار یک داور قرار گیرد، همانا بررسی وضعیت ملحوظ بودن عامل سوم است که به ضرس قاطع می توان مدعی بود هنوز و هنوز انسان در تحقق آن بر ماشین ارجح است. به عبارتی، بررسی وضعیت ملحوظ بودن عوامل اول و دوم می تواند برعهده ماشین گذاشته شده و داور انسانی امر داوری را صرفا با تاکید بر عامل سوم پیشرانی کند. بدیهی است چنانچه ماشین به این تشخیص برسد که عوامل اول و دوم در حد مکفی رعایت نگردیده اند، آنگاه بدون آن که متن در اختیار داور قرار گیرد به مولفان آن جهت بازنگری و اصلاح بازگردانده خواهد شد. به این ترتیب ملاحظه می شود که با جهت دهی داور به سمت عامل سوم، بخش قابل ملاحظه ای از مشقاتی که ممکن است منجر به فشار روانی در او گردد، کاسته شده و این بار داور بتواند با آسودگی و غنای خاطر بررسی های مرتبط با این عامل را به طرز موجه و قابل قبولی به انجام برساند. در این سخنرانی، ضمن تاکید بر اهمیت سه عامل فوق، به نقش هوش مصنوعی در پرداختن به عوامل اول و دوم، و نقش داور انسانی در پرداختن به عامل سوم اشاره خواهد گردید.

کلیدواژه ها:

فشار روانی ، داوری متون علمی-تخصصی ، هوش مصنوعی ، شکل/ قالب/ فرم ، موارد حائز اهمیت ، مستدل سازی