تخمین دوره بازگشت زمین لرزه های مخرب کواترنری گسل گیلاتو-سیه چشمه-خوی

گسل امتدادلغز راستگرد گیلاتو-سیه چشمه-خوی، با طول حدود km ۱۹۰ و با راستای N~۱۴۰° در شمال-خاوری پهنه برخوردی صفحه های قاره ای عربی-اوراسیا، در یک سامانه برشی راستگردی که دربردارنده گسل های پویایی چون، گسل شمال تبریز، چالدارن، نخجوان، پامبک-سوان-سونیک و ماکو می باشد، قرار گرفته است. این گسل به دو پاره گسلی جنوب خاوری و شمال باختری قابل تفکیک هستند که محل همپوشانی آنها در شهر چالدران (سیه چشمه) باعث ایجاد حوضه کششی سیه چشمه و دشت چالدران شده است (شکل ۱). نقش جبران کنندگی تنش در پهنه برخوردی و نیز ارتباط یا عدم ارتباط منطقی بین سایر گسل های منطقه، همچون گسل های شمال تبریز، آناتولی و چالدران ترکیه و نیز آهنگ لغزش سالیانه و تخمین دوره بازگشت زمین لرزه های بزرگ همواره جزء مهمترین مجهولات در تکتونیک پویای منطقه بشمار می رود است. اساسی ترین گام در راستای پاسخ به این مجهولات، سن سنجی واحدهای کواترنری متاثر از دگرریختی سطحی حاصل از عملکرد قطعات مختلف گسل، تحلیل های دیرینه لرزه شناسی و نیز مقایسه با نتایج مشابه در سایر گسل های فعال منطقه بوده و در صورت دستیابی به این مهم، می توان به نقش کواترنری و عهد حاضر این گسل در پهنه برخوردی پی برد. بی شک، برآورد دوره بازگشت زمین لرزه های مخرب را می توان مهمترین نتیجه کاربردی این مطالعه در برنامه ریزی سکونتگاه های شهری و روستایی بیان نمود.

کلیدواژه ها:

گسل گیلاتو-سیه چشمه-خوی ، تکتونیک فرار ، دیرینه لرزه شناسی ، آهنگ لغزش.