تعیین فاکتور درجه-روز و ذوب برف برای بخشی از زاگرس میانی، مطالعه موردی: گردنه چری

روش و مدل های گوناگونی برای محاسبه مقدار ذوب برف مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از رایج ترین آن ها، روش درجه-روز است. این روش بر مبنای یکی از پارامترهای دمایی، ذوب برف را برآورد می نماید. در این مدل علاوه بر متغیر دما، ضریبی به نام فاکتور درجه-روز به کار می رود که قبل از کاربرد بایستی برای هر منطقه تعیین شود. برای این منظور مستقیما و به طور همزمان مقدار ذوب برف و دما اندازه گیری شده و بر اساس داده های حاصله و با ایجاد رابطه همبستگی، ضریب مدل به دست خواهد آمد. این پژوهش در ارتفاعات چری واقع دراستان چهارمحال و بختیاری به عنوان "منطقه معرف برف سنجی" محدوده زاگرس میانی اجرا شد. برای اجرای این پژوهش هفت جایگاه مجزای برف سنجی انتخاب و در هر جایگاه، سه اشل با آرایش رئوس قائم الزاویه به طول اضلاع حدود ۲۰ متر نصب شد. برای تعیین مقدار ذوب برف روش اشل-چگالی مورد استفاده قرار گرفت. دمای محیط در هر جایگاه نیز بر اساس روابط گرادیان حرارتی محدوده طرح محاسبه شد. از آبان سال ۱۳۸۴ تا اردیبهشت ۱۳۹۰ عمق برف انباشته به صورت هفتگی و پیوسته قرائت و به طور همزمان چگالی و عمق آب معادل آن محاسبه شد. با تفاضل عمق آب معادل برف در دو قرائت متوالی (دوره های زمانی بدون بارش)، مقدار ذوب برف محاسبه شد. داده های به دست آمده برای چهار شاخص دمایی در دوره های زمانی مشترک شامل ۱) مجموع دمای متوسط دوره، ۲) مجموع دمای متوسط روزهای با دمای مثبت دوره، ۳) میانگین دمای متوسط روزهای دوره و ۴) میانگین دمای متوسط روزهای با دمای مثبت دوره، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و فاکتور درجه–روز تعیین شد. بیشترین ضریب همبستگی (۰.۶۳=R۲) بین مجموع دمای مثبت روزهای دوره (شاخص ۲) و مقدار ذوب برف مشاهده شد. بر این اساس مقدار درجه-روزبرای منطقه مورد مطالعه ۴.۲ به دست آمد که بیانگر شدت ذوب برف به مقدار چهار میلی متر در روز به ازای هر درجه سانتی گراد دمای بالای صفر است. این نتیجه در دامنه غالب نتایج مطالعات قبلی بوده و در محدوده زاگرس میانی قابل استناد و کاربرد است.

کلیدواژه ها:

آب معادل برف ، برف سنجی ، چهارمحال و بختیاری ، رابطه همبستگی ، روش اشل-چگالی