ارزیابی توزیع مکانی عملیات آبخیزداری بر فرسایش و رسوب حوزه از طریق مدل تجربی

خاک به عنوان یکی از عناصر چهار گانه حیاتی برای زندگی و یکی از مهم ترینمولفه ها در فرایند تولید محصولات زراعی و مرتعی محسوب می شود که در اثر فعالیت های بشری در حال تخریب و از دست رفتن است.در کشور ما به دلیل مدیریت ناصحیح و بهره برداری غیراصولی از عرصه های منابع طبیعی، میزان فرسایش و رسوب دهی حوزه های آبخیز بسیار بیشتر از فرسایش مجاز است. جهت تعدیل این شرایط، سالانه حجم و سطح قابل توجهی از عملیات آبخیزداری در این عرصه ها اجرامی شود. به منظور ارزیابی تاثیرعملیات بیولوژیکی، مکانیکی و بیومکانیکی آبخیزداری بر کنترل فرسایش و کاهش رسوب دهیحوزه های آبخیز، این پروژه تحقیقاتی در 4حوضه انتخابی نمونه در استان های اصفهان، فارس، کردستانو مرکزی انجام و جهت ارزیابی اثر توزیعی اقدامات آبخیزداری، ازمدل پسیاک اصلاح شده استفاده شد. در حوضه کلستان، شدت رسوب دهیبعد عملیات آبخیزداریبا حدود 50درصد کاهش، 1/3 تن در هکتار در سال شده و تنها تغییر توزیعیبه مقدار 13 درصد از کلاس 4 فرسایش کاسته و به کلاس 3 اضافه شده است.در گاودره امتیاز عوامل مدل و رسوب دهیدر قبل از اجرای عملیات 7/75و 2/3 تن در هکتار در سالبوده و بعد از اجرای عملیات آبخیزداری به 5/67و 7/2 تن در هکتار در سالکاهش یافته است. مقداررسوب دهیحوزهآبخیزهفتان در شرایط قبل از اعمال پروژه های آبخیزداری رسوب دهی تقریبا72/1تندرهکتار بوده که بعد عملیات از سطح مناطق با خطر فرسایش پذیری بالاتر کاسته و به سطح منطقه با کمترین کلاس فرسایشاضافه و درنتیجه آن کاهش 4 درصدی میانگین رسوب دهی ویژه و کاهش 7 درصدی کل رسوب دهی سالانه حوضه است. نتایج نشان داد کهاز نظر کمیت و حجم، بیشتر عملیات حفاظتی معطوف به سازه های اصلاحی در آبراهه ها بوده است؛ درحالی که محل و منشا فرسایش که سطح دامنه است، کمتر تحت پوشش عملیات آبخیزداری نظیر بانکت و اقدامات بیولوژیکی قرارگرفته است. دوم اینکه از نظر توزیعی، بیشتر عملیات حفاظتی، صرفا در بحرانی ترین کلاس که سطح ناچیزی دارد، به اجرا درآمده و سایر کلاس هایرسوب دهی نادیده گرفته شده است که این خود لزوم اقدامات تکمیلی بر روی سطح دامنه ها را می طلبد.واژه های کلیدی:ارزیابی، آبخیزداری،تاثیر توزیعی، فرسایش، رسوب دهی، مدل پسیاک اصلاح شده