افشین یوسف گمرکچی - بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قزوین، ایران.

مقدمه: با توجه به محدودیت منابع آب، افزایش بهره­وری آب برای دستیابی به امنیت آبی و امنیت غذایی اهمیت بالایی دارد. یکی از اقدامات اساسی در این حوزه، تعیین تفاوت عملکرد محصولات، بین وضع موجود و وضعیت مطلوب (پتانسیل) است.روش­: عملکرد پتانسیل محصول زراعی از پارامترهایی است که با محاسبه آن می­توان خلاء عملکرد را بدست آورد و بر اساس عوامل تاثیرگذار در تولید، به مدیریت منابع آب و خاک پرداخت. در این پژوهش عملکرد پتانسیل محصولات عمده زراعی در ترکیب کشت شبکه آبیاری دشت قزوین به روش بوم­شناسی زراعی تعیین شده است.یافته­ها: نتایج پژوهش نشان داد خلاء عملکرد در ترکیب کشت محصولات عمده زراعی دشت قزوین، ۳۳۳۹ (کیلوگرم در هکتار)  بوده است. همچنین میانگین خلاء عملکرد با توجه به ترکیب کشت، خلاء عملکرد هر محصول و سطح تحت کشت محصولات در شبکه آبیاری دشت قزوین، ۲۳/۲۶ درصد بوده است. نتایج برآورد عملکرد پتانسیل در سطح شبکه آبیاری دشت قزوین نشان دهنده آن است که همه محصولات به سطح عملکرد قابل حصول (۷۵ تا ۸۵ درصد عملکرد پتانسیل) نرسیده و در محصولاتی مانند چغندر قند، گوجه­فرنگی و یونجه خلاء عملکرد زیادی وجود داشته است. همچنین یافته­های تحقیق نشان داد خلاء عملکرد محصول استراتژیک گندم در سطح شبکه آبیاری دشت قزوین به میزان ۱۵۰۲ کیلوگرم بر هکتار (۲۵ درصد) بوده است.نتیجه­گیری: یکی از مهمترین دستاوردهای محاسبه عملکرد پتانسیل، به دست آوردن اختلاف عملکرد در محصولات مختلف در منطقه می­باشد. با استفاده از چنین داده­هایی می­توان مدیریت کشاورزی محصولات مختلف در یک منطقه را ارزیابی نموده و در نهایت اولویت کشت هر محصول را تبیین کرد. کمی­سازی ظرفیت تولید هر هکتار از مزارع برای تصمیم­گیری، پژوهش­ها، توسعه و سرمایه­گذاری و برای کمک به کشاورزان محلی در تصمیم گیری­های مزرعه­ای مورد نیاز است. در این راستا آنالیز خلاء عملکرد، تخمین کمی از امکان افزایش در ظرفیت تولید برای یک ناحیه مشخص را فراهم می­آورد در چنین شرایطی شاید بهتر باشد به عنوان گام نخست، شکاف میان عملکرد واقعی در یک منطقه با عملکرد سهل الوصول (عملکردی که کشاورزان پیشرو منطقه به آن دست یافته اند) کاهش یابد. توفیق در این زمینه علاوه بر بهبود عملکردهای هر منطقه، مطمئنا تاثیر به سزایی در زمینه اقتصاد تولید و صرفه­جویی آب به همراه خواهد داشت.

بوم شناسی زراعی, شکاف عملکرد, عملکرد واقعی, قزوین